Θεατές στο bullying: Ρόλοι Θυτή, Θύμα και Θεατή. Ανακαλύψτε την επίδραση των θεατών στο πρόβλημα του εκφοβισμού
«Ο κόσμος που ζούμε είναι υπερβολικά επικίνδυνος, όχι εξαιτίας αυτών που κάνουν κακό, αλλά εξαιτίας αυτών που βρίσκονται εκεί δίπλα και το επιτρέπουν»… είπε κάποτε ο Α.Αϊνστάιν και φαίνεται ότι είχε απόλυτο δίκιο.
Α.Αϊνστάιν
Πόσο συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με συμπεριφορές που δεν εγκρίνουμε; Και ξέρουμε ότι κάνουν κακό… Και για κάποιο περίεργο λόγο, επιλέγουμε να μην αντιδράσουμε; Να μην σταματήσουμε το κακό σε όποια μορφή του στην αρχή. Πριν πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις;
Θα ήθελα να σταθούμε σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων που λέγονται «θεατές». Είμαι σίγουρος ότι όλοι έχουμε υπάρξει θεατές στο bullying. Με κάποια περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς, άλλοτε σημαντικά και άλλοτε λιγότερο σημαντικά. Τι σημαίνει όμως να είναι κάποιος θεατής σε περιστατικά βίας;
Δεν υπάρχει ευθύνη σε κάποιον που γνωρίζει, αλλά δεν μιλάει ή δεν αντιδρά;
Τα παιδιά που επιλέγουν να μείνουν θεατές χρειάζεται να μάθουν ότι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της επίλυσης του φαινομένου. Και ότι έχουν τη δύναμη να σταματήσουν τον εκφοβισμό.
”Εν δυνάμει bullies όλοι μας – και θύματα και θεατές– Καλούμαστε να αναρωτηθούμε μαζί με το παιδί… Ποιόν ρόλο επιλέγουμε.”
Εκτός των διακριτών ρόλων του θύτη και του θύματος, υπάρχουν και οι ακόλουθες υπο ομάδες θεατών:
- α) Αυτοί που ενθαρρύνουν την άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας. Με γέλια και διαφόρων ειδών επιδοκιμασίες (ενισχυτές),
- β) αυτοί που απλά παρατηρούν αμέτοχοι, ως παθητικοί μάρτυρες/θεατές, την άσκηση βίας που διαδραματίζεται εμπρός τους. Χωρίς να παρεμβαίνουν με τον οποιονδήποτε τρόπο (αμέτοχοι),
- γ) αυτοί που μπορεί να παρέμβουν για να βοηθήσουν το θύμα (υπερασπιστές).
Οι κοινωνικοί ρόλοι που δημιουργεί ο σχολικός εκφοβισμός
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων σχολικού εκφοβισμού (bullying), υπάρχουν πολλοί μαθητές που όχι μόνο γνωρίζουν αλλά και γίνονται θεατές – παρατηρητές των όσων λαμβάνουν χώρα. Εντός ή εκτός του σχολείου στους συμμαθητές τους. Με άλλα λόγια, εκτός από τους θύτες και το θύμα, συχνά υπάρχει και το «φιλοθεάμον κοινό», μάρτυρες ενός περιστατικού βίας που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους.
Οι μαθητές αυτοί, λοιπόν, σπάνια παρεμβαίνουν για να αποτρέψουν τα όσα συμβαίνουν… Και εδώ θα πρέπει να σταθούμε.
Πρέπει να τονίσουμε πως το να είναι κάποιος θεατής σε περιστατικά bullying δεν σημαίνει πως είναι και ουδέτερος ή δεν φέρει ευθύνη για το περιστατικό που εξελίσσεται.
Η όποια σιωπή ή/και αδράνεια στέλνει μηνύματα, τόσο προς τους θύτες όσο και προς τα θύματά τους.
Οι θύτες ερμηνεύουν την παθητική συμπεριφορά ως συγκατάθεση για τις πράξεις τους. Ενώ τα θύματα νιώθουν πιο αδύναμα και αβοήθητα ώστε να αντιδράσουν. Εάν κάποιος όμως από τους θεατές αντιδράσει, τότε δίνει δύναμη στο θύμα. Και μπορεί να αναγκάσει το θύτη να σταματήσει την βίαιή συμπεριφορά. Γιατί έτσι θα αισθανθεί ότι εκτίθεται. Και κάποιοι τον αποδοκιμάζουν…
Όταν οι θεατές στο bullying μόνο ακούνε…
Οι θεατές ακούνε συχνά από τους θύτες τις παρακάτω φράσεις, μέσα από τις οποίες οι θύτες προσπαθούν να δικαιολογήσουν την συμπεριφορά τους:
- «Συνέχεια μας τη σπάει»,
- «Πλάκα κάναμε»,
- «Τα τραβά ο οργανισμός του»
- «Τα θέλει και τα παθαίνει»
Όμως η απλή ηθική απόρριψη φαινομένων σχολικού εκφοβισμού δεν αρκεί για να αποτρέψει βίαιες και ανάρμοστες συμπεριφορές. Πολύ περισσότερο δε, να τις εξαλείψει.
Αυτή η παθητική στάση ή αλλιώς η στάση του θεατή έχει αποδειχθεί πως παίζει καθοριστικό ρόλο στην έκταση του εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον.
Αντίθετα, φαινόμενα bullying εμφανίζονται σπανιότερα σε σχολικά περιβάλλοντα όπου οι συμμαθητές έχουν την τάση να αποδοκιμάζουν τέτοιου είδους ενέργειες. Και υπερασπίζονται το θύμα. Είναι χαρακτηριστικό πως οι θύτες παραδέχονται ότι συμμετείχαν σε κάποια μορφή βίας σε πολύ μικρότερο αριθμό από αυτόν που θα υποδείξει το θύμα.
Ο λόγος είναι ότι πολλές από τις κακοποιητικές συμπεριφορές τους θεωρούνται από τους ίδιους ως φυσιολογικές. Και άρα δεν αξιολογούνται ως περιστατικά εκφοβισμού. Εάν βέβαια επικρατεί στο συγκεκριμένο σχολείο, μια κουλτούρα βίας και εκφοβισμού χωρίς ξεκάθαρες συνέπειες, τότε οι πιθανότητες οι μαθητές αυτοί να θεωρούν τις πράξεις τους ως «φυσιολογικές» είναι πολύ μεγάλες.
Γιατί φοβούνται οι θεατές στο bullying να αντιδράσουν:
Δύο είναι οι μεγαλύτεροι φόβοι των συμμαθητών που γίνονται μάρτυρες κάποιου περιστατικού bullying αλλά σιωπούν κι επιλέγουν να μην αντιδράσουν:
- Ο κίνδυνος της γελοιοποίησης
- Ο κίνδυνος στοχοποίησης
Η οποιαδήποτε παρέμβαση αποτροπής της βίας σε κάποιο συμμαθητή χρειάζεται μεγάλη δόση θάρρους και αποφασιστικότητας. Διαθέτουν όμως όλοι αυτά τα χαρακτηριστικά; Ίσως όχι…
Η οποιαδήποτε παρέμβαση βοήθειας του θύματος εμπεριέχει τον κίνδυνο της προσωπικής γελοιοποίησης στα μάτια των άλλων παιδιών, σε περίπτωση αποτυχίας, ή του ενδεχομένου στοχοποίησης αυτού που παρεμβαίνει.
Κατανοούμε λοιπόν ότι είναι εξίσου δύσκολο και για τους θεατές να αντιδράσουν. Μαθητές που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες όπως π.χ μετανάστες ή παιδιά με χαμηλό κοινωνικό κύρος, παιδιά με έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνάμεις τους, σπάνια θα αντιδράσουν και θα παρέμβουν σε ένα περιστατικό.
Ο ρόλος της παρέμβασης στο bullying
Βέβαια εδώ συνυπάρχει κι ευθύνη των διδασκόντων και της διεύθυνσης του σχολείου, όπως και η καθοδήγηση των γονέων προς τα παιδιά τους. Όταν υπάρχει η κουλτούρα αποτροπής περιστατικών σχολικής βίας bullying εντός της σχολικής μονάδας και όταν οι συνέπειες τέτοιων φαινομένων είναι ουσιαστικές και ξεκάθαρες για όλους, τότε δεν υπάρχει πρόσφορο έδαφος για αντίστοιχες συμπεριφορές.
Όλη η σχολική κοινότητα αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια και έχει την δυνατότητα να αντιδράσει άμεσα σε περιστατικά βίας. Σπάζοντας έτσι τον κύκλο του εκφοβισμού.
Ακόμη, όταν οι γονείς στηρίζουν τα παιδιά τους και τους μαθαίνουν μέσα από συζητήσεις για το bullying να βοηθούν τους συμμαθητές τους που βρίσκονται σε κίνδυνο, τότε όλοι δουλεύουμε σωστά προς την εξάλειψη τέτοιων φαινομένων βίας.
Γονείς που συμβουλεύουν τα παιδιά τους χρησιμοποιώντας φράσεις «…να κοιτούν τη δουλειά τους», «…να μην μπλέκονται», «…να κοιτούν το συμφέρον τους» ξεχνούν πως η κοινωνία που θα προκύψει μέσα τέτοιες κατευθύνσεις θα είναι η κοινωνία που θα ζουν τα παιδιά όλων μας. Και που δεν θα διαφέρει και πολύ από ζούγκλα…
Μην μένεις θεατής. βοήθα τώρα τα θύματα…
